Działka Leśna - Co można?

Czyli o tym co możemy zrobić na działce leśnej oraz o tym czym jest uproszczony plan urządzenia lasu.

W dzisiejszym poście "wejdziemy w buty" leśnika oraz zagłębimy się w odczytywanie uproszczonego planu urządzenia lasu. Dowiecie się co można robić na działce leśnej, a co jest absolutnie zabronione, a także jakie obowiązki wiążą się z byciem właścicielem prywatnego lasu. Jak mogliście się już wcześniej zorientować (wspominałem o tym w tym poście) na działce leśnej nie możemy robić co tylko nam się podoba, istnieje tutaj dość sporo ograniczeń. W największym skrócie las musi pozostać lasem, nie ma więc mowy o budowie na działce domu, grodzeniu działki (o tym więcej za chwilę) czy nawet założeniu ogródka warzywnego. Aby móc użytkować las w inny sposób niż leśny musimy dokonać wyłączenia fragmentu działki z produkcji leśnej, dziś jednak skupimy się na tym co możemy robić na działce (bądź jej fragmencie), która pozostała formalnie i praktycznie lasem.

Zakaz wejścia do lasu prywatnego

Na początek temat dość kontrowersyjny, czyli zakaz wstępu do lasu prywatnego. Z perspektywy właściciela nieruchomości dość oczywiste jest, że chciałby on uchronić swój teren przed obcymi, a zwłaszcza przed zniszczeniami jakich mogą dokonać, czy odpadami jakie mogą po sobie pozostawić (nie wspominając już o nielegalnych wycinkach i kradzieży drewna). Chociaż prawo (dokładniej przepis ustawy o lasach z 2017 r.) zezwala właścicielowi prywatnego lasu na ustanowienie zakazu wejścia do lasu (musi on w tym celu oznaczyć swój teren tablicami z odpowiednim napisem), w praktyce jednak niezastosowanie się do takiego zakazu nie jest w żaden sposób penalizowane. Mamy tutaj więc do czynienia raczej z sytuacją, w której respektowanie zakazu wstępu jest zależne tylko i wyłącznie od "uczciwości" czy może raczej respektu do własności prywatnej, osoby spacerującej po lesie. Nie oznacza to jednak, że jesteśmy jako właściciele lasu zupełnie "bezbronni", jeśli jakaś osoba przebywa na naszym terenie bez naszej zgody i nie opuści go na nasze wyraźne żądanie może ona zostać ukarana karą grzywny bądź nagany.

Ogrodzenie

Rozwiązaniem tego problemu może być ogrodzenie działki, tutaj jednak pojawia się pewien problem - otóż teoretycznie grunt na którym jest ogrodzenie, powinien zostać wyłączony z produkcji leśnej. Mogłoby to być wyłączenie punktowe tylko pod same słupki ogrodzenia, bądź też liniowe, po całej długości ogrodzenia. W praktyce raczej nie ma szans abyśmy dostali pozwolenie na takie wyłączenie. Na szczęście ogrodzenie leśne nie jest zakazane, a wręcz może być zalecane w przypadku gdy chcemy ochronić młode sadzonki przed leśną zwierzyną. Ogrodzenie to jednak nie może mocno ingerować w grunt, zapomnijmy więc o podmurówce czy też o betonowych fundamentach pod słupki. Nie będziemy mieć też zupełnej dowolności w grodzeniu swojego terenu - jego zakres należy uzgodnić z Nadleśnictwem, lub osobą wyznaczoną do opieki nad lasami niepaństwowymi (opieka nad lasami niepaństwowymi należy do zadań Starosty, który z kolei może zlecić ją lokalnemu Nadleśnictwu, bądź też jednemu z wydziałów Starostwa - np. Wydziałowi Rolnictwa i Ochrony Przyrody). O ile z ogrodzeniem młodego lasu, w którym robić będziemy nowe nasadzenia nie powinno być żadnym problemem, o tyle wygrodzenie dojrzałego lasu, tylko ze względu na naszą chęć utrudnienia obcym osobom wstępu na naszą działkę może być trudniejsze do uzasadnienia. Tutaj już wszystko zależy od tego jak się dogadamy z osobą sprawującą pieczę nad lasami niepaństwowymi i jak dobrze uargumentujemy chęć takiego ogrodzenia. Jeśli chodzi o samo ogrodzenie to najczęściej korzysta się tutaj z tak zwanej "siatki leśnej" przytwierdzonej do drewnianych słupków wkopanych w ziemię. Rozwiązanie to choć nie wszystkim pasujące pod względem estetycznym, nie ingeruje mocno w grunt, a zarówno sama siatka jak i słupki mogą zostać zdemontowane i ponownie użyte w innej lokalizacji (ich zaletą jest też niska cena w porównaniu z ogrodzeniami murowanymi czy też ogrodzeniami o stalowej konstrukcji).

Uproszczony plan urządzenia lasu

Uproszczony plan urządzenia lasu (w skrócie UPUL) to najważniejszy dokument w gospodarce leśnej lasów niepaństwowych. Obowiązuję on przez 10 lat i zostaje wykonany na zlecenie Starosty, zaś w przypadkach gdy nie stworzono takiego planu, gospodarkę leśną na danym terenie wykonuje się  na podstawie inwentaryzacji stanu lasu (w skrócie ISL). Jeśli dany obszar nie posiada ani UPUL ani ISL (a według danych Lasów Państwowych, aż 35% prywatnych działek leśnych może być w tej sytuacji) nie istnieje na nim legalny sposób pozyskania drewna (czyli właściciele tych działek nie są w stanie legalnie ściąć żadnego drzewa). Z uproszczonego planu urządzenia lasu dowiemy się jak mamy zadbać o nasz las, jakiego gatunku i jak wiekowe drzewa rosną na naszej działce, oraz czy możemy dokonać jakiś wycinek.

Z UPUL możemy się zapoznać w Nadleśnictwie bądź też w Starostwie  Powiatowym (tak jak wcześniej pisałem zależy to od tego komu Starosta zlecił opiekę nad lasami niepaństwowymi). Sam plan może z początku odstraszać - wygląda jak szereg tabel, z których na pierwszy rzut okna, mało co wynika. Przygotowałem dla Was przykładowy wypis z planu urządzenia lasu (szczegółowy wygląd planu może się nieco różnic w zależności od organu jaki go wydaje, zawarte tam informacje jednak powinny być podobne) na podstawie którego opiszę co oznaczają poszczególne kolumny:

1. Lp - Kolumna pierwsza w zasadzie nas nie interesuje, jest to numer porządkowy jaki został przypisany naszej działce.
2. Nazwisko i imię - W tej kolumnie podane są dane właściciela oraz ewentualnych współwłaścicieli. Czasem będzie też tutaj również podana powierzchnia działki, w tym przypadku jest to 1.3804 ha.
3. Numer działki -W tej kolumnie wpisany jest numer działki, w naszym przykładzie jest to działka numer "111". Czemu jest ona podana aż 3 razy? Wytłumaczy nam to kolejna kolumna.
4. Oddział i pododział  - To pojęcia określające obszary o jednakowej charakterystyce leśnej (czyli obszar na którym rosną drzewa tego samego gatunku i w podobnym wieku) i jednakowych wskazaniach gospodarczych (czyli należy się nimi opiekować w taki sam sposób). W naszym przypadku mamy do czynienia z trzema pododziałami: "3fx", "3gx" oraz "3jx".
5. Gatunek - Kolumna ta mówi nam jaki jest dominujący gatunek drzew na danym obszarze. W tym przypadku mamy do czynienia z dominacją Sosen w obszarach "3fx" oraz "3gx" oraz dominacją brzozy w poddziale "3jx". Skróty najpopularniejszych drzew to:

• AK - akacja
• BRZ - brzoza
• DB - dąb
• JD - jodła
• JS - jesion
• KL - klon
• LES - leszczyna
• LP - lipa
• OL - olcha
• ORZ - orzech
• SO - sosna
• SW - świerk
• TP - topola
• WB - wierzba

6. Wiek - Jak sama nazwa mówi podany mamy tutaj średni wiek dominujących drzew, w tym przypadku jest to 50 lat w obszarze "3fx", 65 lat w "3gx" i tylko 15 lat w obszarze "3jx".
7. Bonitacja - Jest to wskaźnik określający potencjalne zdolności produkcyjne siedliska dla danego gatunku drzewa. Obliczany jest on na podstawie przeciętnej wysokości danego gatunku oraz jego wieku. Do wyznaczenia tego parametru stosuje się tak zwane wykresy krzywych bonitacyjnych. Nam wystarczy tylko informacja, iż im mniejszy jest numer klasy bonitacji (klasy oznacza się cyframi rzymskimi  od I do V), tym większe potencjalne zdolności produkcyjne danego gatunku na naszej działce (czyli tym więcej teoretycznie będziemy mogli pozyskać z nich drewna w przyszłości).
8. Powierzchnia - Określa nam jaki obszar (podany w hektarach) na naszej działce zajmuje który z pododziałów. W naszym przypadku pododział "3fx" zajmuje 0,14 ha poddział "3gx" 0,77 ha zaś "3jx" 0,4704 ha. Na samym dole mamy sumę obszarów, jeśli cała nasza działka jest lasem suma ta powinna być równa powierzchni działki (tak też jest w tym przykładzie).
9. Nie zalesione, do odnowy - W tej kolumnie mamy wyszczególnione jaki obszar naszej działki leśnej jest niezalesiony i wymaga odnowy, czyli nasadzeń.
10. Nie zalesione, pozostałe - Obszary naszej działki, które są niezalesione i nie wymagają odnowy.
11. Inne grunty - Czyli obszary, które nie są lasami.
12. Razem lasy - W tej kolumnie mamy jeszcze raz podsumowanie powierzchni lasów.
13. Powierzchnia gruntów do zalesienia - Jak sama nazwa mówi, w tej kolumnie zestawione byłyby powierzchnie gruntów do zalesienia.
14. Ochrona - Czy lasy są pod ochroną. W naszym przykładnie nie ma tutaj żadnych zapisów, gdyż las nie jest pod specjalną ochroną.
15. Wskazania gospodarcze - rodzaj zabiegu - Jest to jedna z ważniejszych kolumn, mówi ona nam bowiem jaki rodzaj zabiegów pielęgnacyjnych powinniśmy stosować w naszym lesie. W naszym przykładzie, na obszarze "3fx" zapis ten brzmi dość tajemniczo: "TP - 34m3/ha" aby go poprawnie odszyfrować musimy zapoznać się ze skrótami zabiegów oraz co oznaczają:

• AGROT - Melioracje agrotechniczne (przygotowanie gleby do zasadzenia drzew - więcej informacji tutaj.)
• BZ - Bez zabiegu
• PIEL - Pielęgnowanie gleby (m.in. koszenie chwastów wokół sadzonek)
• CW - Czyszczenie wczesne (cięcia pielęgnacyjne zapewniające młodym drzewom prawidłowy i nieskrępowany rozwój - więcej informacji tutaj.)
• CP - Czyszczenie późne (cięcia pielęgnacyjne, usuwanie drzew chorych, przerzedzanie nadmiernie zagęszczonych partii tak by drzewa miały jak najlepsze warunki wzrostu - więcej informacji tutaj.)
• TW - Trzebież wczesna (zabiegi mające na celu zapewnienie jak najlepszych warunków rozwoju dla najwartościowszych drzew oraz zapewnienie jak najlepszego ich dojrzewania - więcej informacji tutaj.)
• TP - Trzebież późna (ostatni etap cięć pielęgnacyjnych drzew które przeszły już etap dojrzewania, czyli najszybszego wzrostu, tak by mogły dalej prawidłowo się rozwijać - więcej informacji tutaj.)
• I - Rębnia zupełna (czyli wycięcie wszystkich drzew na danym obszarze - więcej informacji tutaj.)
• ZAL-NIEU - Zalesienia nieużytków
• POPR - Poprawki i uzupełnienia

Lista wszystkich zabiegów jest dużo dłuższa, jeśli więc w swoim uproszczonym planie urządzenia lasu znajdziecie opis, którego nie ma powyżej poproście o pomoc w Nadleśnictwie, lub stosownym wydziale Starostwa Powiatowego. W naszym przykładzie skrót "TP - 34m3/ha" oznacza więc trzebież późną (czyli zabieg w którym zapewniamy naszym dojrzałym już drzewom jak najlepsze warunki do dalszego wzrostu) w wyniku której możemy pozyskać 34 m³ drewna na każdy hektar obszaru, w którym należy wykonać ten zabieg.

16. Powierzchnia - Podana w hektarach powierzchnia na jakiej należy wykonać zabieg podany w kolumnie nr. 15

17. Miąższość - Czyli prościej mówiąc ilość drewna (podana w m³) jaką możemy pozyskać z danego obszaru. Warto zaznaczyć, że jest to ilość jaką możemy uzyskać w przeciągu 10 lat. W naszym przykładzie jest to łącznie 27,9 m³ z dwóch obszarów "3fx" oraz "3gx".
18. Wykonanie - W tej kolumnie zostaną zapisane wszystkie wycinki, których dokonasz przez okres obowiązywania uproszczonego planu urządzenia lasu (czyli przez wspomniane już wcześniej 10 lat). Wycinki na jednym obszarze wykonuje się w tak zwanych "nawrotach", czyli w odstępie 3-5 lat od siebie. Czasem w kolumnie 15 wskazującej rodzaj zabiegu możemy znaleźć dopisek np. "dwa nawrot" oznacza to, iż zalecane jest nam by podaną ilość drewna pozyskać w dwóch wycinkach oddzielonych od siebie o co najmniej 3 lata.

Wycinka drzew

Wycinkę każdego drzewa z naszej działki o średnicy większej niż 7cm musimy zgłosić tak by pozyskane drewno mogło być ocechowane (czyli oznaczone specjalnym znakiem graficznym) oraz zalegalizowane. Wycinka bez takiego zgłoszenia zostanie uznana za nielegalną, a co za tym idzie nie tylko będziemy musieli zapłacić karę, lecz również odebrane może nam zostać pozyskane drewno. To które drzewa wytniemy teoretycznie zależy od nas (choć musimy przestrzegać tak zwanego wieku rębności dla danego gatunku drzewa), w praktyce jednak warto poprosić osobę odpowiedzialną za nadzór nad lasami niepaństwowymi o pomoc. Często będzie to ta sama osoba, która dokona ocechowania ściętego drzewa i jego legalizacji. Warto również pamiętać, że przy wycinkach wielkopowierzchniowych, będziemy mieć 5 lat na na "przywrócenie lasu" czyli posadzenie nowych sadzonek w miejsce ściętych drzew.

Jak widać posiadanie swojego lasu to nie tylko korzyści, lecz również obowiązki. Jesteśmy dość mocno ograniczeni w tym co możemy zrobić na swoim terenie, a czasem wręcz wymaga się na nas pewne działania (jak uzupełnienia drzew, zabiegi pielęgnacyjne czy zalesianie po wycince). To czy jest to "gra warta świeczki" każdy musi sobie sam ocenić. W naszym przypadku wyzwanie opieki nad lasem przyjęliśmy z entuzjazmem. W końcu to NASZ las! Musimy o niego zadbać!

Autor: Norbert Smolarek